Podstawowym warunkiem, od którego zależy jakość surowca, jest zbiór ziół we właściwym czasie. Zasady zbioru ziół są ściśle określone i należy ich przestrzegać, gdyż warunki uprawy, pogoda i czas zbioru mają wpływ na wartość surowca i zawartość substancji czynnych.
Teren, z którego będziemy zbierać zioła, powinien znajdować się z dala od: pól uprawnych spryskiwanych środkami ochrony roślin, ruchliwych dróg, nasypów kolejowych czy zakładów przemysłowych, ponieważ szkodliwe substancje kumulują się w tkankach roślin. Przystępując do zbioru ziół, należy upewnić się, czy nie są one chronione. W Polsce wiele ziół znajduje się pod całkowitą ochroną (np. barwinek pospolity) lub ochroną częściową (np. marzanka wonna).
Do zbioru potrzebne są odpowiednie narzędzia i akcesoria – sekator, nóż, nożyczki. Przeważnie nie zbiera się całych roślin, a obcina tylko potrzebne części, dlatego należy być uważnym i ostrożnym, by podczas zbioru niepotrzebnie nie uszkodzić rośliny.
Kiedy zbieramy zioła?
Okres zbioru surowca zielarskiego zależy od jego rodzaju (liście, korzenie, kwiaty, owoce) oraz od gatunku rośliny.
Kwiaty (np. rumianek, nagietek, arnika) zbiera się na początku zakwitania, a czasem w okresie pełnego kwitnienia rośliny (np. dziewanna). Zebrane w innym terminie mogą tracić swoje lecznicze właściwości. Nie należy zrywać kwiatów już przekwitłych, uszkodzonych i zwiędłych. Najlepszą porą do zbioru jest słoneczne popołudnie.
Liście (np. melisa, rozmaryn, szałwia) zbiera się przed kwitnieniem rośliny, najlepiej w ciepły poranek tuż po obeschnięciu rosy, gdyż są one wtedy najbardziej aromatyczne i wartościowe. Do zbioru nadają się tylko zdrowe, zielone listki bez przebarwień i szkodników. Liście roślin zimozielonych można zbierać przez cały rok.
Owoce i nasiona – owoce mięsiste (np. bez czarny, rokitnik, dzika róża) zbiera się, zanim osiągną pełną dojrzałość, kiedy są jeszcze twardawe, w dni pogodne, bezdeszczowe. Owoce przejrzałe dają niepełnowartościowy surowiec. Nasiona (np. kminek, kozieradka) zbiera się, kiedy dojrzeją, ale zanim zaczną się rozsiewać, najlepiej w pochmurny dzień lub z poranną i wieczorną rosą. Zwilżone rosą torebki mniej pękają i nasiona nie zdążą się rozsypać.
Pączki zbiera się pod koniec zimy lub wczesną wiosną, gdy tylko zaczynają nabrzmiewać. Najwięcej jest w nich wtedy substancji czynnych. Pąki obrywamy ręcznie lub obcinamy nożem.
Kora (np. kruszyna, wierzba, dąb) – zbiera się ja zwykle wczesną wiosną, wyłącznie ze ściętych młodych gałęzi. Wybiera się korę gładką, jak najmniej spękaną. Nie należy zbierać kory poprzez zestrugiwanie jej nożem, gdyż surowiec zanieczyszczony zostanie drewnem.
Korzenie i kłącza (np. lukrecja, pięciornik, pietruszka) – najczęściej zbierane są po utracie części nadziemnych lub przed wypuszczeniem nowych pędów (późną jesienią, zimą lub bardzo wczesną wiosną), kiedy gromadzą w sobie największą ilość związków czynnych. Korzenie i kłącza można zbierać niezależnie od pogody. Po zbiorze należy otrząsnąć je z resztek piasku i ziemi, a następnie opłukać wodą.
Ziele (np. tymianek, pokrzywa, piołun) zbiera się po rozpoczęciu kwitnienia, co gwarantuje pełne nagromadzenie się substancji czynnych. Najlepszą porą do zbioru jest pogodne, późne popołudnie, przed pojawieniem się rosy. Części zielone ziół jednorocznych ścinamy na wysokości ok. 5-8 cm nad ziemią, natomiast w przypadku ziół wieloletnich ścinamy tylko jedną trzecią wysokości.
Zebrane zioła należy umieszczać w płaskich koszykach lub drewnianych skrzyniach, luźno je układając. Nie powinno zbierać się ziół do toreb z tworzywa sztucznego, gdyż zaparzą się i staną się bezużyteczne.
Karolina Kiewlicz
„Zachodniopomorski Magazyn Rolniczy”
ZODR Barzkowice
