Każdego dnia dokonujemy wielu czynności prawnych, jak np. zawarcie umowy kupna - sprzedaży. Jeżeli czynność taką dokonujemy pod wpływem błędu, groźby, podstępu lub w stanie, w którym nie potrafimy rozpoznać znaczenia naszych czynów, możemy uchronić się przed negatywnymi konsekwencjami, jakie z tą czynnością się wiążą.
Czynności takie dotknięte będą tzw. wadami oświadczenia woli, o których mówią artykuły 82 – 88 kodeksu cywilnego. Są nimi: groźba (z okoliczności musi wynikać, że osoba, do której była skierowana, mogła się obawiać, że jej lub innej osobie grozi niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe), podstęp (doprowadzenie do wyrażenia oświadczenia woli podstępem, czyli jakimś przemyślanym działaniem, pozorną zachętą), pozorność (nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej osobie za jej zgodą dla pozoru); brak świadomości (oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji, jest nieważne).
Przykładem ostatniej wady oświadczenia woli jest taka oto, z życia wzięta sytuacja. Osoba X spotkała się ze znajomymi i w trakcie tego spotkania jeden z kolegów zaczął ją namawiać do picia alkoholu. Osoba X, wiedząc, że ma „słabą głowę”, sprzeciwiała się, ale kolega umiejętnie przekonał do wypicia „tylko” soku z wódką. Kolejnego dnia okazało się, że osoba X podpisała umowę sprzedaży traktora owemu koledze i pokwitowała odbiór pieniędzy. Osoba ta w ogóle nie pamięta takiej sytuacji, a kolega domaga się wydania traktora, powołując się na sporządzoną i podpisaną feralnego wieczoru umowę.
W opisanej sytuacji zdecydowanie możemy mówić o wadzie oświadczenia woli. Kodeks cywilny wskazuje, że nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Osoba X nie miała rozeznania, pod wpływem alkoholu nie rozumiała własnego postępowania i nie zdała sobie sprawy z jego konsekwencji. Oświadczenie woli w takiej sytuacji jest nieważne z mocy prawa, ale konieczne jest do tego złożenie przez osobę X oświadczenia na piśmie o uchyleniu się od jej skutków prawnych. Z chwilą złożenia takiego oświadczenia, drugiej osobie (w tym wypadku „koledze”, któremu osoba X sprzedała traktor) wadliwa czynność prawna przestaje wywoływać skutki prawne już w momencie jej dokonania, czyli z mocą wsteczną.
Oświadczenie o uchyleniu powinno być złożone w zwykłej formie pisemnej i zawierać: oznaczenie osoby sporządzającej pismo; oznaczenia adresata oświadczenia; miejscowość i datę sporządzenia oświadczenia; tytuł pisma; wskazanie od skutków, jakiego oświadczenia woli się uchylamy; tego, do czego się zobowiązaliśmy, z podaniem daty zawarcia umowy; na czym polegała wada oświadczenia woli; własnoręczny podpis.
Karolina Geilke
Mediator sądowy
„Śląskie Aktualności Rolnicze”
ŚODR Częstochowa
