Wielu właścicieli gospodarstw, podejmując decyzje dotyczące struktury zasiewów na dany rok, zastanawia się, jakie działalności podjąć, by osiągnąć możliwie największy zysk z gospodarstwa, tj. znacznie przekraczający średnie wieloletnie, i czy w ogóle jest to możliwe.
Aby odpowiedzieć na to pytanie i uświadomić sobie skalę zagrożeń i ryzyka, dokonajmy pewnych porównań. Wydaje się, że najbardziej odpowiednim porównaniem zbioru działalności rolniczych i praw nimi rządzących jest porównanie do rynku akcji czy w ogóle do rynku papierów wartościowych. W rolnictwie podobnie, jak na rynku papierów wartościowych, istnieją pewne działalności (produkty rolne), na które notuje się względnie stały popyt konsumentów (produkcja zbóż, mleka, mięsa), i w konsekwencji obarczone są one niewielką fluktuacją cen w dłuższym horyzoncie czasowym.
Mało tego - poszczególne państwa czy organizacje gospodarcze wypracowały odpowiednie mechanizmy interwencji rynkowej, by ceny te utrzymać w odpowiednich granicach. Odpowiednikiem z rynku papierów wartościowych dla tego typu działalności będą np. obligacje państwowe czy akcje spółek z tzw. Indeksu WIG 20. W dłuższym horyzoncie czasowym ich notowania są w miarę stabilne i stanowią podstawę portfela większości inwestorów giełdowych. W przeciwieństwie do nich, akcje z tzw. indeksu średnich i małych spółek dają potencjalną możliwość osiągnięcia w krótkim czasie bardzo dużych zysków (np. z dobrze rokujących tzw. start-upów) w warunkach ogólnej koniunktury i jednocześnie błyskawicznych i dużych strat w przypadku zmiany ogólnego trendu na rynku i panicznej wyprzedaży na rynku akcji.
W rolnictwie rodzajem takich akcji małych spółek są tzw. produkty niszowe. Charakteryzują się one tym, że:
Popyt na nie oraz sam rynek jest stosunkowo niewielki i ograniczony, stąd zgłaszane zapotrzebowanie ze strony odbiorców jest również nieregularne i ograniczone. Niemniej, określonego produktu nie da się zamienić innym o charakterze substytutu.
W skali makro trudna jest do zbilansowania aktualna wielkość produkcji, gdyż ma ona wybitnie rozproszony charakter.
Aktualna cena jest wyłącznie skutkiem działania prawa popytu i podaży i w związku z tym podlega dużej zmienności.
Wysokie, ponadprzeciętne szczyty cenowe, pozwalające osiągnąć nieproporcjonalnie wysokie zyski pojawiają się w cyklach od 7 do 10 lat, po czym w następnym roku następuje katastrofalny spadek ceny, spowodowany nadprodukcją wielokrotnie przekraczającą aktualny popyt.
Z typowych produktów rolniczych mających znamiona produktów niszowych można wymienić: czosnek, rabarbar, szarłat, niektóre gatunki ziół, dynię bezłuskową, bez czarny, a z produktów zwierzęcych np. ślimaki czy szynszyle.
W związku z tym, że działalności te charakteryzują się również zwykle znacznym stopniem pracochłonności, to zainteresowanie nimi przejawia się głównie w gospodarstwach małoobszarowych, dysponujących nadwyżkami siły roboczej. Sukces w doborze działalności niszowej zależy głównie od umiejętności śledzenia przebiegu cen w poszczególnych latach i „wstrzelenia się” z produkcją po okresie skrajnej dekoniunktury, gdy ceny zaczynają delikatnie zwyżkować, ale również od wielu innych czynników. Z pewnością dla wielu gospodarstw jest to jakaś szansa na poprawienie ogólnego dochodu z gospodarstwa. Jednak nigdy nie można zapomnieć o zwiększonym ryzyku inwestowania z przyczyn, o których wspomniałem.
Józef Piszczek
„Lubelskie Aktualności Rolnicze”
LODR Końskowola
