Za mało na kontrakt
Ubiegłoroczna susza spowodowała, że wiele umów kontraktacji nie zostało przez rolników wykonanych. Jakie przysługują im prawa i z jakimi konsekwencjami muszą się liczyć?
Pierwszy skutek wiąże się z bezwarunkowym obowiązkiem zwrotu pobranych przez producenta zaliczek i kredytów bankowych. Jednak, jeżeli niemożność dostarczenia przedmiotu kontraktacji wynika z okoliczności, za które żadna ze stron umowy nie ponosi odpowiedzialności, np. w wyniku działania siły wyższej, jaką jest susza, producent jest wolny od obowiązku świadczenia. Innymi słowy ‒ nie ma obowiązku dostarczenia płodów rolnych kontraktującemu. Niemożność dostarczenia dotyczy niemożności wytworzenia tych dóbr wskutek zaistnienia okoliczności obiektywnych, np. suszy.
Częściowa niemożność
W sytuacji, gdy niemożność wykonania zobowiązania jest tylko częściowa, obowiązek zwrotu obejmuje zaliczki i kredyty w odpowiedniej części (proporcjonalnie do ogółu świadczeń, które miały być zaliczkowane lub kredytowane). Jeżeli umowa kontraktacji nakłada na producenta obowiązek zgłoszenia w określonym terminie niemożności dostarczenia przedmiotu kontraktacji wskutek okoliczności, za które producent odpowiedzialności nie ponosi, niedopełnienie tego obowiązku z winy producenta wyłącza możność powoływania się na te okoliczności. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy kontraktujący o tych okolicznościach wiedział, albo gdy były one powszechnie znane.
Termin powiadomienia
Kontraktujący będzie mógł np. zapobiec niewywiązaniu się z własnych zobowiązań wobec osób trzecich, z którymi zawarł umowy, a których przedmiotem są produkty wytworzone przez producenta rolnego. Umowa powinna określać termin zawiadomienia, liczony od chwili powzięcia o tym wiadomości przez producenta. Termin ten uwzględnia fakt, że w jego ramach producent powinien być w stanie stwierdzić, że zaistniałe okoliczności prowadzą do niemożności wykonania umowy.
Konieczność oceny czy kontraktujący wiedział, czy też mógł się dowiedzieć ze źródeł, które są powszechnie dostępne (np. prasa, samodzielne stwierdzenie w przypadku suszy obejmującej teren, na którym produkty rolne są wytwarzane) i uzależnienie od tego skutków braku zawiadomienia, wiążą się z ochroną interesu kontraktującego. Powinien on być uprzedzony odpowiednio wcześnie o niemożności realizacji zobowiązań przez producenta. Od tych okoliczności zależy sytuacja prawna i faktyczna kontraktującego. Będzie mógł wtedy np. zapobiec niewywiązaniu się z własnych zobowiązań wobec osób trzecich, z którymi zawarł umowy, a których przedmiotem są produkty wytworzone przez producenta rolnego.
Bez odpowiedzialności
Przepisy prawa cywilnego odnoszące się do umowy kontraktacji wyłączają odpowiedzialność producenta rolnego z tytułu niewykonania umowy, jeżeli niemożność dostarczenia przedmiotu kontraktacji wynikła z okoliczności, za które producent rolny odpowiedzialności nie ponosi. W takich przypadkach żądanie kontraktującego wydania przedmiotu umowy kontraktacji będzie bezskuteczne, jeśli producent rolny w odpowiednim terminie poinformował kontraktującego o utracie zbiorów w wyniku suszy.
Jarosław Krzan
radca prawny
„Twój Doradca Rolniczy Rynek”
DODR Wrocław
(za AGRO 3/2019)
