Polska wśród unijnych krajów:
produkcja rolna i dopłaty bezpośrednie
Ostatni będą pierwszymi?
Polska należy do znaczących unijnych producentów (pierwsze miejsce w produkcji jabłek, trzecie miejsce w produkcji zbóż i drugie miejsce w produkcji ziemniaków) i największych beneficjentów Wspólnej Polityki Rolnej. Jednak pod względem wysokości średniej stawki dopłat bezpośrednich do hektara, polscy rolnicy znajdują się dopiero na 19 miejscu w UE.
W 2015 r. średnia unijna dopłata wynosiła 240 euro na hektar. Polski rolnik może liczyć średnio na 207 euro do hektara (86% średniej). Na 2020 r. planowany jest wzrost o ok. 5 euro do hektara, co da 220 euro i 88% średniej UE. Wyższe dopłaty od polskich rolników dostają rolnicy z 18 państw. U naszych sąsiadów wyższe dopłaty są w Czechach ‒ 101% i w Niemczech ‒ 129%. Nieco gorzej niż u nas jest na Słowacji 84%, a dużo gorzej na Litwie ‒ 64%.
Dopłacony jak Cypryjczyk
Najwyższe dopłaty do hektara dostają rolnicy z: Malty, Holandii, Cypru, Grecji, Belgii i Danii. Od 145% średniej unijnej w Danii do 172% na Cyprze i 187% na Malcie. Niższe dopłaty do hektara niż w Polsce ma 9 krajów. Nieco niższe (o 1-2 euro) dopłaty od polskich rolników dostają rolnicy w Hiszpanii i na Słowacji, znacznie niższe ( o19 do 22 euro) dostają rolnicy w: Portugalii, Bułgarii, Słowacji i na Litwie. Najniższe dopłaty do 1 ha dostają rolnicy w Chorwacji i na Łotwie (99 i 109 euro do hektara) oraz w Rumunii 122 euro i w Estonii 130 euro.
W oliwnym gaju
Rolnictwo w krajach UE jest zróżnicowane. Na Malcie i Cyprze dużą część upraw stanowią niewielkie, często poniżej 1 ha (Malta) do 3 ha (Cypr) gaje oliwne, winnice lub plantacje cytrusów. Chociaż wśród krajów UE rolnictwo Malty oraz Cypru ma wartościowo marginalny udział (w sumie daje ok. 0,2% wartości produkcji towarowej), to wykazuje się bardzo wysoką produktywnością z hektara. Pod względem wartości produkcji towarowej z hektara, Malta z wartością 11,3 tys. euro z hektara jest na drugim miejscu po Holandii ‒ 14,6 tys. euro z ha, a Cypr z uzyskiwaną wartością 6,2 tys. euro z 1 ha jest na równi z Belgią, a na trzecim miejscu w UE. Dla Polski ten wskaźnik wynosi średnio ok. 1,6 tys. euro z ha i jest podobny do: Węgier, Portugalii, Irlandii i Czech. Jest natomiast o 10-15% niższy od Hiszpanii i Wielkiej Brytanii i aż o połowę niższy niż we Francji i w Niemczech.
Do siedmiu razy sztuka
We Francji, Niemczech i w Wielkiej Brytanii dominują wielkoobszarowe uprawy zbóż. Średnia powierzchnia gospodarstwa we Francji i w Niemczech przekracza 50 ha, a w Wielkiej Brytanii 90 ha. Kraje te mają najniższy udział procentowy osób zatrudnionych w rolnictwie i łącznie dają ponad 38% całkowitej produkcji towarowej UE. Polska należy do grupy 7 krajów, w skład której wchodzą: Francja (18%), Niemcy (13%), Włochy (12%), Hiszpania (11%), Wielka Brytania (7,2%), Holandia (6,7%) i Polska (5,5%), które łącznie dają 73% całkowitej wartości produkcji towarowej UE.
Duża populacja, małe gospodarstwa
Gospodarstwa krajów Europy środkowej cechuje duży procent ludności utrzymującej się z produkcji rolnej. W Rumunii jest to 30%, w Bułgarii 19%, ok. 15% w Chorwacji i 13% w Grecji. Cechą charakterystyczną tych krajów jest także duże rozdrobnienie gospodarstw. Średnia powierzchnia gospodarstwa w Rumunii to 3,5 ha. W Chorwacji i Słowenii jest to po ok. 6 ha, a w Grecji i we Włoszech ok. 7-8 ha. Spośród krajów UE, najwięcej gospodarstw jest w Rumunii ‒ ponad 3 mln, we Włoszech 1,6 mln i w Polsce ‒ 1,4 miliona. Pod względem wielkości obszarów wykorzystywanych rolniczo Polska z 14,4 mln ha w UE jest na piątym miejscu po: Francji, Hiszpanii, Niemczech i Wielkiej Brytanii.
Rośnie i maleje
Reforma Wspólnej Polityki Rolnej, która weszła w życie w styczniu 2014 r., przewiduje bardziej sprawiedliwy rozdział wsparcia i niwelowanie największych różnic w pomocy dla unijnych rolników. Oznacza to m.in., że płatności dla polskich rolników miałyby stopniowo rosnąć, a w krajach, gdzie były najwyższe, spadać. Polscy rolnicy najczęściej porównują swoje dopłaty z rolnikami z Holandii, Francji i Niemiec, chociaż pod względem obszaru wykorzystywanego w rolnictwie bliżej nam raczej do Rumunii i Włoch, a pod względem średniej wielkości gospodarstwa do Portugalii. Pod względem procentowego udziału ludności zatrudnionej w rolnictwie jesteśmy podobni do Grecji i Chorwacji, natomiast pod względem wartości produkcji rolniczej z hektara - do Węgier, Irlandii i Czech.
Holandia jak Dolny Śląsk
Dla porównania rolnik z Holandii w 2007 r. otrzymywał 445 euro na ha (203% średniej w UE), w 2015 r. miał 417 euro do ha (174%.). Polski rolnik dostaje 86%. W 2020 r. rolnik holenderski dostanie 391 euro na ha (163%), a polski prawie o połowę mniej (88%). W Holandii jest tylko nieco powyżej 70 tys. gospodarstw (mniej więcej tyle co w woj. dolnośląskim), w Polsce ponad 1,4 miliona, z czego blisko połowa to gospodarstwa towarowe. Obszar zajęty pod rolnictwo w Holandii jest prawie 8-krotnie mniejszy niż w Polsce, średnia wielkość gospodarstwa prawie 3-krotnie wyższa niż u nas, ale produktywność ziemi, czyli wartość średniej produkcji towarowej z 1 ha jest w Holandii ponad 9 razy wyższa niż u nas.
Czy warto porównywać
Czy można porównywać średnie wartości dopłat w różnych krajach UE, przy odmiennych systemach naliczania tych dopłat i przy tak ogromnym zróżnicowaniu rolnictwa? Raczej to nie ma sensu, ale różnice w wysokości dopłat w warunkach wysokotowarowych gospodarstw w Polsce, które pod względem produktywności nie różnią się niczym od holenderskich, niemieckich czy francuskich, są słusznie odczuwane przez naszych rolników jako krzywdzące i stawiające ich gospodarstwa w gorszej pozycji w konkurencji na rynkach produktów rolnych.
Regina Hołda
„Twój Doradca - Rolniczy Rynek”
DODR we Wrocławiu
(za AGRO 3/2016)
