Globalna gospodarka i współczesny świat stawiają przed rolnikami nowe wyzwania. Dziś nie wystarczy już czegoś wyprodukować. Rolnik musi zadbać o najwyższą jakość towaru, jego atrakcyjność cenową i znaleźć klienta, a przy okazji mieć na uwadze wpływ swojej działalności na klimat i stan środowiska naturalnego.
Innowacja to każda zmiana wprowadzona w gospodarstwie, która coś ulepsza, daje nową jakość lub pozwala stworzyć nowy produkt bądź usługę. Może być nią: wprowadzenie nowej metody produkcji, usprawnienie sposobu organizacji pracy czy otwarcie nowego rynku zbytu. Innowacyjność może także dotyczyć sprzętu, jaki wykorzystuje się w codziennej pracy, nanotechnologii wykorzystywanych m.in. w produkcji nawozów, dedykowanych odmianach nasion, nowych i bardziej wydajnych ras zwierząt, ale też mentalności rolników. Suma tych wielu składowych przekłada się na wielkość plonu, jaki uzyskuje rolnik z hektara.
Innowacyjność w rolnictwie jest konieczna
Dążąc do zachowania konkurencyjności i efektywności w dobie rozwoju automatyzacji produkcji oraz do zaspokojenia tak podstawowych potrzeb ludzkości jak żywność, należy wdrażać innowacje w polskim rolnictwie. Bardzo duży postęp technologiczny jest widoczny w parku maszynowym. Inteligentne maszyny, dominujące w ofercie firm globalnych, wykorzystują optyczne i akustyczne czujniki, nawigację satelitarną GPS, pracują wzdłuż zadanego toru. Rolnicze urządzenia techniczne pozwalają na wprowadzanie energooszczędnych i bezpiecznych dla środowiska metod uprawy roli i siewu, zwiększenie wydajności pracy agregatów rolniczych, w tym zwiększenie prędkości ich ruchu roboczego.
Wymagania ochrony środowiska oraz postęp technologiczny (silniki o określonym poziomie emisji spalin) czy konieczność dokładnego dokumentowania zabiegów w całym procesie produkcji roślinnej - wymuszają zastosowanie elektroniki w maszynach rolniczych. Od tego trendu nie ma odwrotu.
Wielu producentów sprzętu rolniczego korzysta z tzw. rolnictwa precyzyjnego. Jest to nowoczesny sposób gospodarowania wykorzystujący systemy pozycjonowania GPS, satelity do automatycznego prowadzenia ciągników i maszyn rolniczych, aby wyeliminować podwójne obrabianie tej samej powierzchni.
Przydatne drony
Jednym z wielu przykładów niezwykle przydatnych nowinek w pracy polskiego rolnika są obecnie drony. Te niewielkich rozmiarów bezzałogowe statki powietrzne są stosunkowo proste w obsłudze i sprawdzają się praktycznie w każdych warunkach pogodowych. Charakteryzują się niskim kosztem przelotu i małą wagą, a do ich obsługi wystarczy jedna osoba. Dzięki zamontowanym kamerom i aparatom fotograficznym, rolnicy mogą zdalnie monitorować nie tylko stan swoich upraw, ale również reagować na niepokojące zjawiska naturalne, takie, jak pożary czy zalania. Urządzenia te służą także do precyzyjnych oprysków pól, tworzenia map nawożenia upraw, pomiaru działek i tworzenia tzw. ortofotomap potrzebnych do szacowania szkód. Z lotu ptaka można dość dokładnie sprawdzić i oszacować obszar uszkodzeń spowodowanych przez grad czy dziką zwierzynę. Rolnicy mogą sprawdzić czy firma ubezpieczeniowa dysponowała prawidłowymi danymi i właściwie oszacowała szkody.
Innowacje w uprawie roli
W rolnictwie zrównoważonym promuje się tzw. konserwującą, czyli zachowawczą uprawę roli, której celem jest wzrost żyzności gleby przy mniejszych nakładach. Nie wywołuje ona ujemnego wpływu na plonowanie roślin i uwzględnia zasady ochrony środowiska przyrodniczego. Ma też inne zalety. Pozostawia na powierzchni gleby resztki pożniwne lub międzyplony w formie tzw. mulczu nawet na okres zimy, co przyczynia się do ochrony gleby przed erozją wietrzną i wodną, poprawia jej strukturę i ogranicza podatność na zaskorupianie czy zlewność. Ograniczenie intensywności i głębokości uprawy zmniejsza tempo mineralizacji próchnicy, co jest niezmiernie ważne z punktu widzenia ochrony gruntów i klimatu. Niezwykle ważną zaletą są mniejsze o 20-30 % nakłady na uprawę roli, głównie poprzez mniejsze zużycie paliwa.
Nauka i polska tradycja
Naukowcy z Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach pracują nad nową wersją spulchniacza obrotowego do gleby, a pracownicy Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Falentach opracowali nową metodę uprawy roli, która pozwoli na zmniejszenie ilości chwastów w uprawach polowych bez użycia pestycydów, a przy tym zwiększy zawartość materii organicznej w glebie oraz jej aktywność biologiczną.
Może to wydać się nieco dziwne, ale nasze rolnictwo - rozdrobnione, z tradycyjną uprawą (bez nadużywania sztucznych nawozów czy środków ochrony roślin) - można w pewnym sensie uznać za innowacyjne. W ostatnich latach bowiem zamożny świat zapragnął jeść zdrowo, co wiąże się ze wzrostem popytu na żywność ekologiczną. Konsumenci zaczynają odchodzić od poszukiwania produktów intensywnie, uprzemysłowionego, nastawionego przede wszystkim na szybki zysk rolnictwa. Dużą rolę odgrywają tu m.in. zdrowotne aspekty produktów rolnych wytworzonych lokalnie - bez zbędnych nawozów, pestycydów, antybiotyków, które można nabyć m.in. na lokalnych targowiskach. Obserwujemy powrót do tradycyjnych sposobów uprawy roli, hodowli itp. To właśnie należy uznać za pewne novum. Gospodarstwa ekologiczne stanowią częstokroć poligon doświadczalny innowacji sprzyjających środowisku naturalnemu, a praktyki w nich stosowane służyć mogą również rolnikom stosującym metody konwencjonalne.
Nowe w chowie zwierząt
Innowacyjne rozwiązania mają zastosowanie także w dziedzinie hodowli zwierząt. Dotyczą one przede wszystkim modernizacji pomieszczeń inwentarskich, poprawy warunków sanitarno-weterynaryjnych, usprawnień i ułatwień prac przy obsłudze zwierząt. Bezprzewodowe dojarki, czipowanie zwierząt, komputerowe obliczanie dawek żywieniowych - to tylko wybrane przykłady nowoczesnych rozwiązań stosowanych w polskiej hodowli.
Jednym z największych i najszybciej rozwijającym się gałęzi branży spożywczej w Europie jest nasz rodzimy sektor drobiarski. Charakteryzuje się corocznym dwucyfrowym wzrostem produkcji i w tym sektorze jesteśmy liderem w Unii Europejskiej. W nim także można zaobserwować innowacyjne, nowoczesne rozwiązania.
Energia a środowisko
Coraz bardziej popularne w naszym kraju stają się także alternatywne sposoby wytwarzania energii, np. systemy fotowoltaiczne czy elektrownie wiatrowe. Mimo, że nie są to stricte rolnicze rozwiązania technologiczne, to przecież ich obecność i wpływ na rozwój polskiej wsi da się z pewnością zaobserwować. W trakcie produkcji energii szkodliwe dla zdrowia gazy oraz pyły nie są emitowane. Instalacja fotowoltaiczna nie generuje też hałasu i jest bardzo trwała. Wyprodukowany w powyższy sposób prąd zasila urządzenia elektryczne w pierwszej kolejności i może być wykorzystywany do celów rolniczych.
Kto wspiera innowacje rolnicze?
W rolnictwie Unii Europejskiej wspieraniu procesów modernizacyjnych pomagają środki finansowe uzyskiwane w ramach II filaru Wspólnej Polityki Rolnej. Badania naukowe i innowacje są finansowane głównie z dwóch źródeł: Horyzontu 2020 i Polityki Rozwoju Obszarów Wiejskich. Inwestycje w nowinki rolnicze, to domena nie tylko Zachodu. Znany polski piłkarz Robert Lewandowski zainwestował niedawno w internetowy serwis LokalnyRolnik.pl. To platforma, za pośrednictwem której można kupić ekologiczną żywność, a nawet gotowe dania bezpośrednio od rolników, hodowców i sadowników. Pomysł ten został dofinansowany przez Unię Europejską. Polskie urzędy oraz firmy prywatne także dołączyły się do działań wspierających innowacje rolnicze. Jednym z głównych dysponentów środków na innowacyjność w rolnictwie jest Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) z programem Biostrateg. W procesie wdrażania technicznych nowinek aktywny udział mają brać ośrodki doradztwa rolniczego. Znaczącą rolę pełni też Sieć na Rzecz Innowacji w Rolnictwie, funkcjonująca w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Polski rząd szczególnie podkreśla kwestię transferu wiedzy i innowacji, a wyrazem tego jest zapisanie tych zagadnień jako pierwszego spośród sześciu priorytetów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Podsumowując, należy stwierdzić, że nowoczesne, innowacyjne rozwiązania w polskim rolnictwie są koniecznością. Są one wymuszone przez międzynarodową konkurencję, przez coraz to większe oczekiwania świadomych swych potrzeb konsumentów oraz potrzebę dostosowania działalności rolniczej do wymagań środowiska. Polskie rolnictwo, jeśli tylko kogoś na to stać, wykorzystuje wszelkie nowości technologiczne, które pojawiają się na świecie i w kraju. Kwestia ta zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ bez innowacyjności, bez zastosowania nowoczesnych technik nie będzie możliwe zaspokojenie podstawowej potrzeby ludzkości - żywności.
Wiesław Krukowski
„Wieś Mazowiecka”
MODR Warszawa
