W powszechnej opinii, szczególnie tych, którzy z rolnictwem nie mają nic wspólnego, sytuacja finansowa rolników jest bardzo dobra. Tak naprawdę jednak obliczenie dochodów polskiego rolnika wcale nie jest proste. Podobnie, jak w przypadku średnich zarobków w sektorze przedsiębiorstw, w wyliczaniu dochodów rolniczych duże znaczenie ma średnia i statystyka, które zwykle nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości.
Mylące statystyki
Istnieją gospodarstwa, których dochód liczony jest w milionach, ale są też takie, które ledwo wiążą koniec z końcem. Jak w żadnej innej działalności gospodarczej, w rolnictwie zależy to od wielu czynników, także tych niezależnych od producenta. Do najważniejszych należą: powierzchnia uprawianego areału ziemi, skala i rodzaj hodowli, warunki atmosferyczne, skala dopłat, położenie gospodarstwa, koniunktura panująca na rynku.
Instytucją, która z urzędu zajmuje się obliczaniem średnich dochodów uzyskiwanych przez rolników z pracy w gospodarstwach indywidualnych jest Główny Urząd Statystyczny.
Efektem skomplikowanych obliczeń jest publikowany co roku przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego. Poniżej dane z poprzednich lat, uwzględniające ostatnio opublikowane wyniki za 2017 rok.
Przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego wynosił w poszczególnych latach: 2017 r. – 3 399 zł; 2016 r. – 2 577 zł; 2015 r. – 1 975 zł; 2014 r. – 2 506 zł; 2013 r. - 2 869 zł; 2014 r. – 2 506 zł; 2013 r. – 2 869 zł; 2012 r. – 2 341 zł; 2011 r. – 2 713 zł; 2010 r. – 2 278 zł.
Wahania co roku
W zestawieniu widoczne są wahania dochodów, niekiedy bardzo duże. Np. w 2015 r. spadły one do 1 975 zł, co było wynikiem suszy, by dwa lata później osiągnąć poziom 3 399 zł.
Wysokość przeciętnego dochodu w rolnictwie z jednego hektara przeliczeniowego jest uśredniana w skali całego kraju. Wylicza się ją na podstawie wyników podawanych przez gospodarstwa indywidualne, które są objęte badaniami statystycznymi. Do obliczeń bierze się pod uwagę rolniczą produkcję globalną oraz inne przychody związane z produkcją. Od tego odejmuje się zużycie pośrednie oraz zobowiązania podatkowe i inne obciążenia finansowe.
GUS z uwzględnieniem dopłat
Przy obliczaniu dochodu z jednego hektara przeliczeniowego, w jego skład wchodzą również wypłaty i dotacje pochodzące ze środków krajowych oraz unijnych.
Podawane przez GUS kwoty informują o średnich dochodach uzyskiwanych przez rolników tylko z pracy w gospodarstwach indywidualnych. Nie biorą pod uwagę zysków z tytułu rent, emerytur, innych świadczeń, czy pracy poza branżą rolniczą.
W Polsce, poza Głównym Urzędem Statystycznym, badaniami dochodów ludności posiadającej gospodarstwa rolne zajmuje się Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Dodatkowo takie badania prowadzą pracownicy uczelni lub instytutów badawczych.
Dane z systemu FADN
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej publikuje swoje wyniki, na podstawie danych zebranych przy pomocy polskiego FADN. Jest to jednolity europejski system, funkcjonujący we wszystkich państwach UE.
W polu obserwacji polskiego FADN jest ok. 730 tys. gospodarstw (na ponad 1,5 mln gospodarstw w Polsce), a precyzyjne dane są zbierane w ok. 12 tys. gospodarstw.
Dzięki publikowanym co roku wynikom, możemy się dowiedzieć m.in., jaki jest dochód na gospodarstwo rolne oraz dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego na osobę pełnozatrudnioną w Polsce, a następnie porównywać te dane z innymi krajami UE.
Np. dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w 2016 r. wynosił 34 945 zł, a dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego na osobę pełnozatrudnioną kształtował się na poziomie 23 849 zł.
Źródła danych są różne, dlatego nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o dochody polskich rolników. Polski rolnik zarabia jednak znacznie mniej niż jego kolega z zachodu Europy. Jedną z ważniejszych przyczyn tego stanu rzeczy jest rozdrobnienie gospodarstw.
Tadeusz Dul
„Twój Doradca –Rolniczy Rynek”
DODR Wrocław
(z AGRO 12/1/2018/2019)
