Długa sierść, opadająca grzywa i imponującej wielkości rogi. Bydło pochodzące z górzystych regionów północnej Szkocji i okolicznych wysp coraz częściej widywane jest w warmińsko-mazurskich gospodarstwach. Nie są to stada duże – zazwyczaj kilka sztuk, bardziej jako atrakcja w agroturystyce czy ekologii niż użytkowane typowo na mięso.
Prawdziwi fani wołowiny marmurkowatej twierdzą, że to jedno z najsmaczniejszych mięs i - nie bez powodu - na wyspach brytyjskich nazywane jest „mięsem królewskim”. Highland to jedna z najstarszych opisanych ras bydła w historii nowożytnej i pierwsza użytkowana typowo w kierunku mięsnym. Ogromną zaletą tego bydła jest odporność na niekorzystne warunki klimatyczne, zwłaszcza obfite deszcze i silne wiatry. Z kolei Zebu to bydło pochodzące z Indii z charakterystycznym garbem. Użytkowanie tego bydła w naszych warunkach jest wyłącznie rekreacyjne, można je spotkać głównie w ogrodach zoologicznych, bo populacja tych krów jest bardzo mała.
Państwo Prokopowicz od wielu lat prowadzą gospodarstwo w Nikielkowie pod Olsztynem. Kilka lat temu w gospodarstwie pojawiły się pierwsze „egzotyczne” zwierzęta i tak rozpoczęła się przygoda całej rodziny. Obecnie zwierzyniec może pochwalić się takimi zwierzętami, jak: strusie emu, kangury walabia bennetta, daniele, owce awassi, owce kameruńskie, owce somalijskie, kuce szetlandzkie, kuce fiordzkie, kuce haflinger, osły, dziki pekari , świnki z Getyngi, świnki morskie, lamy, kozy kameruńskie karłowate, barany francuskie, króliki wiedeńskie podpalane, króliki baran francuski, gęsi kubańskie, gęsi bernikla białolica, gęsi tybetańskie, kaczki mandarynki, kaczki karolinki, kurki silki jedwabiste, bażanty złote, bażanty królewskie, bażanty łowne i papugi rozelle białolice. Wśród tej różnorodności znalazły się również dwie rasy bydła, nieco różniące się od „polskich” krów spotykanych na warmińsko-mazurskich pastwiskach. O ile szkockie bydło można spotkać już na tych terenach, to karłowate bydło Zebu jest prawdziwą egzotyką. Henryk Prokopowicz posiada ogromną wiedzę na temat zwierząt hodowanych w gospodarstwie, którą chętnie przekazuje podczas oprowadzania gości . Zwierzyniec niemal codziennie odwiedzają grupy zorganizowane oraz rodziny z dziećmi.
Highlandy są jedną z najmniejszych ras bydła mięsnego. Dorosłe krowy i byki osiągają odpowiednio: wysokość w kłębie 110–120 oraz 125–135 cm, masa ciała 400 – 580 i 650–750 kg, a cielęta po urodzeniu 22 cieliczki i 25 kg byczki. Przyrosty dzienne to średnio 550-650 g. Umaszczenie tego bydła - to cała gama odcieni brązu, ale także kremowe, czarne, szare, a nawet pręgowane. Futro (sierść) tych zwierząt jest dwuwarstwowe. Warstwa zewnętrzna składa się z długich włosów okrywowych doskonale chroniących przed wiatrem i zimnem. Latem warstwa ta jest cieńsza, a zimą osiąga grubość do 30 cm. Spodnia warstwa miękkiego puchu stanowi doskonałą izolację. Ta specyficzna budowa okrywy włosowej zapewnia doskonałą ochronę nie tylko zimą, ale także izolację przed upałami.
Rogi byków są grube i skierowane do przodu prawie poziomo. U krów rogi wyrastają łagodnym łukiem do góry i na boki, a liczba pierścieni znaczących kolejne wycielenia pozwala z dużym prawdopodobieństwem ustalić wiek. U dorosłych i dobrze rozwiniętych osobników rozpiętość rogów może osiągnąć nawet do 150 cm.
Rasę tą charakteryzuje bardzo łagodne usposobienie i przyjazny stosunek do ludzi. Podczas wizyty w gospodarstwie, pod opieką gospodarza można wejść do zagrody i z bliska przyjrzeć się tym imponującym zwierzętom. Przyjazne zachowania przejawiają nie tylko w stosunku do właścicieli ale również w stosunku do obcych ludzi; pozwalają się one czochrać, głaskać, podchodzą na zawołanie. Wobec tej rasy, podobnie jak każdej innej, obowiązuje zasada ograniczonego zaufania, spokojnego i nie stresującego zachowania. Ta zasada dotyczy głównie cieląt i byków. Spłoszone gwałtownym zachowaniem lub innym czynnikiem stresującym - potrafią kopnąć, przełamać nawet solidne ogrodzenie lub skoczyć z miejsca na wysokość nawet 170 cm. W opinii właściciela nigdy nie miał miejsca przypadek agresywnego zachowania czy atakowania imponującymi i ostro zakończonymi rogami ludzi bądź innych osobników ze stada.
Bydło Highland charakteryzuje się wyjątkowo małymi wymaganiami co do warunków utrzymania i pielęgnacji. W naszych warunkach z powodzeniem mogą być utrzymywane cały rok na pastwisku, podobnie jak w rodzinnej Szkocji. Generalnie zwierzęta niechętnie korzystają z pomieszczeń. W zupełności wystarczają im drzewa czy zakrzaczenia w suchym miejscu na pastwisku. Zdecydowanie preferują miejsca dające cień w okresie letnich upałów i spełniające rolę naturalnego „zadaszenia”, chroniącego przed wiatrami i opadami w okresie jesienno-zimowym. Highlandy utrzymywane w naturalnych warunkach odznaczają się bardzo dobrą zdrowotnością i długowiecznością
Istotna jest też bardzo dobra płodność oraz duża łatwość wycieleń. Znane są przypadki 20-letnich krów użytkowanych rozpłodowo. Nawet przy bardzo niskich temperaturach krowy cielą się na pastwisku, nie wymagają specjalnego nadzoru ani pomocy. Krowy mają bardzo dobrze rozwinięty instynkt macierzyński. Często na czas porodu oddalają się od stada w ustronne miejsce. Karmienie, w początkowym okresie życia noworodka, odbywa się również w pewnym oddaleniu od reszty stada.
Highlandy to rasa typowo mięsna, a wołowina tych zwierząt uważana jest za „mięso królewskie”. Wyjątkowe walory smakowe tego mięsa wynikają z powolnego tempa wzrostu tkanki mięśniowej (ubój dopiero w wieku 24–36 miesięcy) oraz żywienia zwierząt na naturalnych pastwiskach lub sianem obfitującym w zioła. Sprzyja to uzyskiwaniu z nich mięsa o wyjątkowych walorach smakowych i zdrowotnych. Mięso cenione jest przede wszystkim za doskonały smak i delikatność, czemu sprzyjają wyraźnie zaznaczona marmurkowatość i delikatne włókna tkanki mięśniowej, przy równocześnie bardzo małej zawartości tłuszczu i cholesterolu (mniejszej niż w mięsie z innych gatunków bydła). Niższej zawartości tłuszczu sprzyja dwuwarstwowa okrywa włosowa, dzięki której mniejsza jest produkcja tkanki tłuszczowej, koniecznej do utrzymania odpowiedniej temperatury ciała. W okresie zimowym wystarczy je dokarmiać sianem, bez dodatku pasz treściwych. Bardzo chętnie ogryzają młode gałązki drzew i liście. Zwierzęta muszą mieć oczywiście zapewniony stały dostęp do wody, co w okresie minusowych temperatur może stanowić pewien problem i wymagać dodatkowych nakładów pracy.
Zebu to bydło domowe garbate, jedno z najmniejszych gatunków bydła, sięgające nieco ponad metr. Uważa się, że - dzięki niewielkim rozmiarom - Zebu jest w stanie przystosować się do gorących klimatów tropikalnych. Wywodzi się prawdopodobnie od podgatunku tura udomowionego w Indiach ok. 8000 p.n.e. o charakterystycznym garbie położonym na grzbiecie i masywnych rogach . Rozpowszechnione jest w krajach podzwrotnikowych jako zwierzęta użytkowe. W Indiach Zebu otaczane jest kultem, ma specjalny status jako święta krowa. Jako zwierzę odporne na gorący i wilgotny klimat oraz wiele chorób, Zebu wykorzystywane jest do krzyżowania z innymi rasami bydła. Udomowienie Zebu nastąpiło w starożytności, prawdopodobnie w Mezopotamii i w Indiach. Ze względu na aspekt religijny bydło Zebu wykorzystywane było głównie do lekkich prac rolniczych czy pociągowo. Wyodrębnia się blisko 30 ras bydła Zebu, a wśród nich rasy w typie mięsnym i mlecznym.
Bydło typu Zebu jest rozpowszechnione przede wszystkim w Indiach, gdzie znajdują się główne ośrodki hodowli. W wyniku hodowli wyselekcjonowano liczne rasy różniące się ubarwieniem i umięśnieniem, m.in.: kankaryjską, bahurską, dandżi, deonio, mizorską oraz najmniejsze – Zebu karłowate, które możemy podziwiać w Nikielkowie. Zebu jest przystosowane do życia w środowisku gorącym i wilgotnym, jest też odporne na wiele chorób. Cechy te spowodowały import tych zwierząt na wschodnie wybrzeże Afryki i Madagaskar . Na początku XX w. Zebu zostało również sprowadzone do Brazylii i skrzyżowane z francuską odmianą bydła (Charolaise). Otrzymana w rezultacie rasa Chanchim zawiera 5/8 cech rasy Charolaise i 3/8 cech Zebu oraz charakteryzuje się lepszą jakością mięsa przy dobrej odporności na gorący i wilgotny klimat.
Rasa ta posiada mięśniowo-tłuszczowy garb w okolicy kłębu oraz obfity fałd skórny sięgający od podgardla do mostka. Cechy te wykształciły się u tej rasy bydła jako efekt przystosowania do bardzo wysokich temperatur. Niektóre rasy posiadają również charakterystyczne opadające uszy oraz masywne, szeroko rozstawione rogi. „Wysokie” rasy Zebu dorównują wyglądem krowom „europejskim”: wysokość w kłębie buhajów wynosi 150 cm. Masa ciała buhajów wynosi ok. 800 kg, a krów – 550 kg. Ubarwienie rasy jest płowe, jasnożółte, czerwone, szare lub czarne, ale również plamiste. Ponadto rasa ta cechuje się dużą odpornością na choroby, a przede wszystkim na choroby nóg oraz kopyt. Łatwo też dostosowuje się do rożnych warunków klimatycznych. Ocenia się, że populacja Zebu na świecie liczy ok. 4 mln sztuk, przy czym w stadach wolnożyjących liczebność zwierząt drastycznie spada.
Tekst i fot. Emilia Radek
„Bieżące Informacje”
W-MODR Olsztyn
