Gospodarstwo opiekuńcze jest formą gospodarowania, polegającą na połączeniu działalności rolniczej z opieką nad osobami wymagającymi wsparcia.
Charakterystyczną cechą tego typu gospodarstw jest wykorzystywanie możliwości gospodarstwa rolnego do prowadzenia działań o charakterze terapeutycznym, opiekuńczym i integracyjnym w celu włączenia społecznego osób przebywających w danym gospodarstwie opiekuńczym. W takim aspekcie gospodarstwo opiekuńcze można traktować jako formę wsparcia w sferze opieki oraz integracji społecznej, realizowanej w ramach gospodarstwa prowadzącego działalność rolniczą.
Skorzystają seniorzy, niepełnosprawni, opiekunowie…
Usługi świadczone przez gospodarstwa opiekuńcze adresowane są do różnych grup wymagających wsparcia. Odnosząc się do doświadczeń krajów zachodnich, można zauważyć, że z tego rodzaju działalności korzystają m.in.: seniorzy, osoby niepełnosprawne, uzależnione, chorujące psychicznie, bezrobotne czy dzieci wymagające specjalnych potrzeb edukacyjnych.
Organizacja gospodarstw opiekuńczych jest innowacyjną odpowiedzią na trendy demograficzne obserwowane w naszym kraju. Wydłużanie się życia mieszkańców Polski i związane z tym starzenie się społeczeństwa, to powszechnienie znane fakty. Należy przy tym zwrócić uwagę, że z punktu widzenia obecnych i przyszłych seniorów ważna jest nie tylko sama długość życia, ale także jego jakość. Istotne jest, by osoby starsze jak najdłużej mogły pozostawać sprawne i aktywne społecznie. Starzenie się społeczeństwa powoduje zatem wzrost zapotrzebowania na nowoczesne usługi rehabilitacyjne, terapeutyczne, integracyjne i opiekuńcze.
Liczne badania naukowe wskazują, że obszary wiejskie i rolnictwo stwarzają ogromne możliwości w zakresie rozwoju tego typu usług. Kontakt z naturą, przebywanie w gospodarstwie rolnym i uczestnictwo w jego codziennym życiu mają dobroczynny wpływ na ludzkie zdrowie i kondycję. Jest to istotny argument przemawiający za zasadnością działań na rzecz powiązania ze sobą działalności rolniczej z usługami opiekuńczymi.
Powstawanie gospodarstw opiekuńczych będzie sprzyjać podnoszeniu jakości życia na obszarach wiejskich. Przyczynią się one do rozwiązania problemu nierówności w dostępie do usług społecznych, które szczególnie dotykają mieszkańców mniejszych miejscowości. Będzie to miało znaczenie nie tylko dla osób wymagających bezpośredniego wsparcia, ale także dla opiekunów osób niesamodzielnych, którzy nierzadko muszą rezygnować z tego powodu z kariery zawodowej.
… i rolnicy
Warto wreszcie zwrócić uwagę, że wzbogacanie oferty gospodarstw o kolejne funkcje jest szansą dla wielu polskich rolników. Usługi opiekuńcze mogą pozwalać na zwiększenie dochodów gospodarstw rolnych. Urzeczywistnienie w praktyce idei rolnictwa społecznego będzie sprzyjać ponadto zwiększaniu roli, jaką odgrywają rolnicy w swoich społecznościach lokalnych oraz kształtowaniu pozytywnego wizerunku całego sektora rolniczego w Polsce.
Odnosząc się do definicji gospodarstwa opiekuńczego, zakładającej, że jest ono formą wsparcia w obszarze opieki oraz integracji społecznej dokonywaną w ramach gospodarstwa, które prowadzi działalność rolniczą, zrozumiałe jest, że prowadzić je będą rolnicy lub osoby będące domownikami w gospodarstwach rolnych.
Dwie formy prawne
Aktualne warunki prawne ograniczają możliwości łączenia świadczenia usług opiekuńczych z działalnością rolniczą. Gospodarstwa opiekuńcze muszą być prowadzone w formie działalności gospodarczej lub w ramach działalności organizacji pozarządowej. Dla osób zainteresowanych prowadzeniem tego typu gospodarstw, obowiązek założenia lub nawiązania współpracy z firmą lub podmiotem ekonomii społecznej może wydawać się zbyteczną komplikacją. W rezultacie rozwiązania te są traktowane jako szanse, a nie dodatkowe obostrzenia dla gospodarstw opiekuńczych. Wybór jednej z wymienionych form prawnych umożliwia rozwiązywanie problemów, z którymi zmagają się osoby zakładające i prowadzące tego typu usługi.
Trzy formy organizacyjne
Prowadząc gospodarstwo opiekuńcze, należy dążyć do zapewnienia najwyższej jakości usług oraz bezpieczeństwa ludzi objętych opieką. Spełnione zatem muszą być wymogi lokalowe, przygotowanie merytoryczne pracowników oraz przestrzeganie najwyższych standardów etycznych. Wszystkie te elementy sprawiają, że gospodarstwo opiekuńcze powinno funkcjonować w oparciu o istniejące formy organizacyjne jednostek pomocy społecznej. Zatem wszelkie wymogi, jakie stawiane są tego typu placówkom, spełniane są w sposób automatyczny. Dla osoby decydującej się na założenie gospodarstwa opiekuńczego jest to znaczne ułatwienie, ponieważ lepiej jest korzystać z przyjętych wzorców niż budować od podstaw placówkę, której działalność na każdym etapie będzie napotykać przeszkody prawne.
Przyjmując jedną z form organizacyjnych odpowiadających jednostkom systemu pomocy społecznej, gospodarstwa opiekuńcze staną się specyficznym typem placówek, charakteryzujących się faktem prowadzenia terapii w oparciu o infrastrukturę gospodarstwa rolnego i prowadzoną przez nie działalność rolniczą.
Z prowadzonych usług przez gospodarstwa opiekuńcze dla osób starszych wyróżnić można trzy formy organizacyjne: Dzienny dom pobytu, Rodzinny dom pomocy oraz Placówka całodobowej opieki prowadzona w ramach działalności gospodarczej.
Obecnie największy nacisk kładzie się na rozwój opieki dziennej. Przede wszystkim jest ona tańsza od opieki całodobowej i tym samym wzbudza zainteresowanie zarówno opiekunów osób starszych, jak i samorządowców. Udzielenie wsparcia opiekunom osób starszych daje im możliwość podejmowania pracy zawodowej oraz prowadzenia zwyczajnego życia rodzinnego. Wsparcie placówek oferujących opiekę dzienną jest opłacalne również dla władz lokalnych, ponieważ pozwala na znaczne oszczędności zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie czasowej.
Danuta Sobich
„Lubelskie Aktualności Rolnicze”
LODR Końskowola
